Wybieramy formę prawną dla działalności społecznej
Chcesz podjąć działalność społeczną? Zastanawiasz się jaka forma tej działalności będzie najbardziej odpowiednia? Czy lepszym wyjściem jest założenie stowarzyszenia, a może fundacji? Działalność fundacji i stowarzyszenia może być zbliżona, ale jako forma prawna różnice są zasadnicze. Poniżej postaramy się pomóc Ci dokonać odpowiedniego wyboru. Znając różnice łatwiej będzie Ci podjąć świadomą decyzję.
Co to jest fundacja?
Fundacja jest to organizacja pozarządowa, która powoływana jest w celach społecznych lub gospodarczo użytecznych. Ustanawiana jest aktem założycielskim przez fundatora i wyposażana w określony majątek, który przeznaczony zostaje na realizację celów fundacji. Dla założenia fundacji niezbędne jest oświadczenie w formie aktu notarialnego i uzyskanie wpisu w Krajowym Rejestrze Sądowym. Fundacja może zostać ustanowiona dla realizacji zgodnych z podstawowymi interesami RP celów społecznie lub gospodarczo użytecznych. Cele fundacji muszą zawsze mieć szerszy, ogólnospołeczny zasięg, nie może zostać utworzona w celu działania na rzecz fundatora, jego przyjaciół lub realizacji partykularnych, osobistych interesów określonej grupy.
Czym jest stowarzyszenie?
Stowarzyszenie to dobrowolne, samorządne i trwałe zrzeszenie osób, które mają wspólny cel lub podobne zainteresowania. Cel może być dowolny i abstrakcyjny, musi być jednak prawnie dozwolony i nie być celem komercyjnym czy zarobkowym. Członkowie stowarzyszenia określają sami swoje cele, programy działania, a także struktury organizacyjne, a swoją działalność opierają na pracy społecznej, do której mogą zatrudniać pracowników (w tym swoich członków). Działania stowarzyszenia nie muszą być społecznie użyteczne, mogą być natomiast ograniczone tylko do działań na rzecz swoich członków.
Co jest niezbędne do założenia fundacji lub stowarzyszenia?
Aby założyć fundację majątek jest niezbędny. Fundator w oświadczeniu woli o założeniu fundacji (tzw. akt założycielski) wskazuje składniki majątkowe niezbędne do realizacji celu fundacji. Mogą to być zarówno pieniądze, papiery wartościowe, ruchomości i nieruchomości. Nie może istnieć fundacja całkowicie pozbawiona majątku, nie ma jednak w żadnym akcie prawnym, określenia minimalnej kwoty niezbędnej do założenia fundacji. Wyjątkiem są fundacje, chcące prowadzić działalność gospodarczą – w takim przypadku minimalna kwota do założenia fundacji wynosi 1 000 zł. Wyczerpanie się majątku przez fundację jest jedną z podstaw do jej likwidacji.
Aby założyć stowarzyszenie nie jest potrzebny żaden majątek, wystarczy grupa 7 chętnych osób (są to tzw. członkowie założyciele) - to ludzie więc tworzą „kapitał” stowarzyszenia. Jeśli liczba osób w stowarzyszeniu jest mniejsza niż 7 osób, jest to podstawa do likwidacji organizacji. Ta zasada, określona w art. 31 ustawy prawo o stowarzyszeniach obrazuje jak ważnym elementem funkcjonowania stowarzyszenia są ludzie.
Jakie są różnice między fundacją a stowarzyszeniem?
Założyciele:
Stowarzyszenie - co najmniej 7 założycieli (tylko osoby fizyczne);
Fundacja - fundator (jeden lub kilku, zarówno osoby fizyczne, jak i prawne);
Członkowie:
Stowarzyszenie - są tu członkowie;
Fundacja - brak pojęcia członkostwa;
Cel:
Stowarzyszenie - każdy zgodny z prawem, może być abstrakcyjny (niezarobkowy);
Fundacja - zgodny z prawem, społecznie lub gospodarczo użyteczny (niezarobkowy);
Majątek:
Stowarzyszenie - przy tworzeniu nie jest potrzebny (ludzie stanowią kapitał organizacji);
Fundacja - jest podstawą działania (tzw. fundusz założycielski);
Władze:
Stowarzyszenie - walne zgromadzenie lub zebranie członków, komisja rewizyjna, zarząd;
Fundacja - zarząd i nieobowiązkowo organ kontroli wewnętrznej;
Źródła finansowania:
Stowarzyszenie - składki członkowskie, dotacje, darowizny, zbiórki publiczne, własna działalność gospodarcza, odpłatna działalność pożytku publicznego;
Fundacja - brak składek członkowskich, dotacje, darowizny, zbiórki publiczne, własna działalność gospodarcza, odpłatna działalność pożytku publicznego;
Podstawa prawna działania:
Stowarzyszenie - Ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. (Dz. U. z 2018 r., poz. 210 t.j. ze zm.);
Fundacja - Ustawa z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach(Dz. U. z 2017 r., poz. 1491 t.j. ze zm.).
Kto sprawuje nadzór nad organizacją?
W przypadku fundacji organem kontroli i nadzoru zewnętrznego jest właściwy minister, wskazany przez fundatora, w którego obszarze działania mieszczą się cele fundacji, a także starosta powiatu właściwego dla siedziby fundacji (lub prezydent miasta na prawach powiatu). Fundacja, co roku musi złożyć do właściwego ministra sprawozdanie ze swojej działalności.
W przypadku stowarzyszenia organem kontroli i nadzoru zewnętrznego jest starosta powiatu (lub prezydent miasta na prawach powiatu) właściwego dla siedziby organizacji. W ustawie prawo o stowarzyszeniach są określone jego kompetencje. Stowarzyszenie nie ma jednak obowiązku wysyłania do starosty sprawozdania z prowadzonej działalności.
Zarówno fundacja jak i stowarzyszenie muszą, jak każdy inny podmiot, składać coroczne sprawozdanie finansowe do Urzędu Skarbowego.
Wracając do pytania - fundacja czy stowarzyszenie?
Przy podejmowaniu decyzji, jaką formę organizacji wybrać rozważ uważnie wszystkie za i przeciw. Zastanów się, w jaki sposób chcesz prowadzić swoją działalność społeczną, ile osób możesz zebrać, jakie fundusze zgromadzić. Dzięki temu masz większe szanse na osiągnięcie sukcesu i powołanie organizacji, która pozwoli Ci zrealizować Twoje plany i pasje. Na koniec tego artykułu posłużymy się znanym powiedzeniem - Jeśli masz przyjaciół - załóż stowarzyszenie. Jeśli masz pieniądze - załóż fundację.